Verschenen in InZicht nr. 65 – mei 2015
Zaterdag tegen half twee is de regen weggetrokken en is het bijna windstil in de tuin. Kasia gaat de bessenstruiken en frambozen snoeien, een beetje aan de late kant, maar het kan nog net, denken wij.
De stilte ligt er maagdelijk bij, de geest verkeert in een staat van kalme verwondering. Als de lfo voorzichtig het resonantiefilter opent, tovert m’n nieuwe synthesizer een warme, beetje romige klank tevoorschijn. Hij klinkt donkergeel, met kleine pulserende sprankeltjes roodoranje erdoorheen. Alles ontstaat uit stilte, leegte, niet-weten. Het stille is het ultieme canvas waarop via associaties, impulsen, ideeën en zo meer een schilderij kan ontstaan. Een klankschilderij bijvoorbeeld. Een satsang. Een boek. Een groetentuin. Wat dan ook. Allemaal ontstaan uit Bewustzijn, met ons als penseel. Stilte en wat elementen. Ruimte en een paar impulsen. Openheid en een idee.
Uiteraard geldt dit ook voor allerlei levenssituaties. Er is altijd het stille op de achtergrond, hoe druk er ook geverfd wordt in je geest, of om je heen. Fijn als het wordt opgemerkt.
Een beeld kwam op tijdens een sessie toen ik zag dat degene die voor me zat maar tegenwerpingen bleef maken, maar bleef proberen het verhaal in de lucht te houden, maar bleef vasthouden aan noties en oordelen. Het was alsof mijn bezoeker niet aflatend aan het schilderen was op een perfect glad geslepen glazen plaat. Al tijdens het verven glijdt het er weer af. Je moet dus bezig blijven, wil je een plaatje in de lucht houden. Even stoppen en alles valt eraf en het canvas is weer leeg en transparant. In die zin is het ego een krankzinnige schilder die constant actief moet blijven, moet blijven babbelen, kliederen, meningen ventileren, discussies voeren, emoties opwekken en wat al niet. Het mag niet stil en leeg zijn. Er moet waarde worden toegekend, betekenis worden gegeven, belangen verdedigd. Oordelen moeten geveld, standpunten moeten ingenomen worden. Als het stilvalt is het leeg, onbekend, onbemind, niks.
Het leuke is dat een kunstwerk zelf niet om erkenning zeurt, het is gewoon wat het is. De gemiddelde kunstenaar wil wel graag erkenning. En dat terwijl hij zich vaak laatdunkend uitlaat over gewone mensen, de maatschappij, de bourgeoisie. Hij wil erkenning, adoratie misschien van hen die hij pretendeert te verachten. Lachen. By the way, ik verzin dit niet, ik ken en kende er een paar, en herkende ooit wel wat van die trekjes.
Krishnamurti zei een keer dat hij het jammer vond dat veel kunstenaars slechts een aantal uur per dag creatief was, in plaats van de hele tijd. Creativiteit is niet bepekt tot kunstzinnige uitingen. Men kan in elke situatie ofwel creatief zijn, ofwel reaktief. Creatief leven lijkt me volwassener en wijzer dan reaktief leven. Je bent meer dan een simpele stimulus-responsmachine, toch? Of vergis ik me weer eens?
Dat kunst ons in aanraking kan brengen met iets anders is zeker. Zowel het luisteren en kijken ernaar als het scheppend bezig zijn kan impact hebben op een mensenleven,. Hoe doorlaatbaar ben je? Hoe raakbaar? Hoeveel openheid is er? Als de kliederaar steeds bezig is met zijn innerlijke dialogen en opvattingen en angstjes, is er weinig kans op een inslag, een verschuiving.
Ik hoorde van mijn vriend Ger (zelf onder meer beeldhouwer) dat hij iemand in een documentaire gezien had die ‘verdween’ tijdens het kijken naar een werk van Mondriaan. Deze man was daarna voorgoed veranderd. Dat kan. Dat is mooi. We zoeken allemaal op enig niveau naar schoonheid, perfectie, verwondering, compleetheid. Iets van een andere orde, maar vaak wel vanuit een negatieve component. Omdat het ‘dagelijks leven’ zo matig en kleurloos lijkt. Of ingegeven door ego, om speciaal te zijn. Of vanuit het gevoel incompleet te zijn. Maar bij sommigen ook uit spontane liefde voor beeld, klank, kleur, compositie, taal. Echte kunst wordt maar matig gewaardeerd. Roem veel meer, helaas.
Maar goed, kan kunst een ingang zijn tot waarheid? Tot ontwaken, of minstens tot groei naar een meer volwassen bestaan? Ik denk van wel. Iets maken, of beter gezegd: iets zien ontstaan, is een wonderlijk gebeuren. Het gaat niet eens direct om het concrete resultaat. Het door ‘je’ heen voelen werken, de associaties, de volgende stap, het volgende element, de aanzet, het benadrukken, het samenkomen … Je bent instrument en schepper tegelijk, zo voelt het. Het lijkt een zeer vervullende samenwerking van niet gescheiden aspecten, een andere manier van zijn … echter misschien wel. Tenzij je altijd simpelweg zo bent natuurlijk: wakker.