Eleanor Roosevelt zei ooit eens dat je drie soorten mensen hebt: Grote geesten bespreken ideeën, middelmatige geesten bespreken gebeurtenissen en kleine geesten bespreken andere mensen.

Waarschuwing vooraf, dit is een vrij lang stuk en vraagt wat aandacht dus. Enjoy, or not & b well! Hans Laurentius, aug. 2018

Reuze fijn dat de mens zich in de tweede helft van de 20^steeeuw bevrijd heeft van kleinburgerlijkheid en de daarbij passende patriarchale verhoudingen, van de godsdienstig knellende banden, de verzuilde structuren en zelfs op gegeven moment van het wat doorgeschoten en eenzijdige sociaal democratisch maakbare. Een mens mocht zichzelf gaan zijn, zich als individu ontplooien enzo. Hij dacht nu modern en vrij te zijn of gaan worden. Vrolijkheid alom!

Maarrrr…

Hoewel deze westerse (post)moderne mens zich dus niet meer religieus en bekrompen waant, is hij zonder het door te hebben in de volgende fuik gezwommen, en inmiddels fanatiek aanhanger geworden van de steeds dwingender religie van de ‘vrije’ markt

En dus wordt alles ver-markt en aan ‘de meetbare groei’ geofferd vanuit het blinde geloof dat dit alles beter (=efficiënter) maakt. Even gaf het een boost, nam de welvaart toe, leek het beter te gaan. Maar zo langzamerhand neemt de schaduw het over. ‘Beter’ is echter zelden beter voor iedereen, zoals Atwood al schreef. En zeker niet beter voor de planeet dankzij wie we überhaupt leven!

Wat deze neo-religie in toenemende mate doet is van alles ontmenselijken, ont-aarden, verzieken, verschralen, verarmen, ver-ikken (en daar dan bozig over klagen!). Deze religie maakt iedereen elkaars concurrent, het zet in wezen mensen tegen elkaar op.  Als gevolg hiervan verpest het ’t werkplezier, de sociale samenhang en het zorgzame wat mensen ook eigen is, als sociale dieren zijnde.
Het predikt in essentie de individualiteit van ieder voor zich en ‘greed is good’, en wendt voor dat economie een wetenschap zou zijn en dus onbetwistbaar. Ha, en dat terwijl de economische filosofieën eerder (dwangmatig) ideologisch zijn dan werkelijk wetenschappelijk!

Juist van dit losgeslagen concurreren, vermarkten, jagen en streven worden mensen ziek, down en gefrustreerd of zelfs agressief van. Een zieke samenleving kweekt zieke mensen, en vice versa.

Gelukkig zijn er voor zieke mensen – zowel ‘geestelijk’ als fysiek – wagonladingen pillen te verhandelen en de verkoop daarvan draagt dan weer lekker bij aan de hoogverheven heilige ‘groei’. Dat had Huxley in 1932 al voorzien: een doorgedraaide wantrouwige maatschappij overeind gehouden door anti-depressiva en angstremmers. Goed gezien, helaas.

Net als alle andere religies wringt deze ideologie langzaam maar zeker het leven eruit. Het is het blind in het nu leven, het leven van korte termijn succesjes of ‘winsten’. Zonder oog voor duurzaamheid (in alle betekenissen van het woord), menselijke samenhang of basaal psychologisch inzicht.
En net als bij andere religieuze fanaten is het not-done er kritisch op te zijn, er niet aan mee te willen doen, er tegenin te gaan, of af te wijken. In dat geval ben je een ketter, een afvallige, een probleem geval, een idioot, een slappeling of heb je geen oog voor de realiteit. Of wordt je als ‘links’ of anti-sociaal of wat dan ook weggezet. Geloven in deze neo-liberale droom is immers de norm, is normaal. Als je niet normaal bent moet je je mond houden, maken dat je weg komt of je onder behandeling laten stellen! Oprotten ketter!

Voor de goede orde: ik ben niet links of rechts, enkel niet gelovig noch maatschappelijk verblind of aangetrokken tot religieus-ideologische eenzijdigheid.

Wat ik wel zie is dat, hoe modern we ook denken te zijn, het nog steeds een geloof is in ouderwetse top-down structuren en oubollige partij-politiek gemengd met utopische waanbeelden (de markt regelt alles het beste vanzelf).

De meeste huidige partijtjes zijn eigenlijk allemaal neo-liberaal, met elk een pastelkleurige stropdas om een suggestie van verschil en dus keuze te projecteren: een roze stropdas of bleekgroen, lichtblauw, met een klein of middelgroot christen-kruisje erop of een verdwaalde eenzame vogel enzovoorts. In de kern hangen ze echter allemaal hetzelfde geloof aan: markt is goed. (En dus werden de banken gered door een gast met een roze stropdas en lieten wij, de ‘gemeente’, ons het Bos insturen en haalden na wat gemor opgelucht adem, we konden blijven slapen en weer lekker aan de slag).

Er zijn echter andere mogelijkheden, hoewel er volgens de elite geen alternatieve vormen van democratie zouden zijn.

Adempauze 1. Kijk even om je heen, het liefst naar buiten, naar de wolken ofzo.

Het klassieke probleem van vrijheid enerzijds en gelijk(waardig)heid anderzijds, hetgeen in elke democratie de kern-uitdaging vormt, is reeds lang uit het oog verloren.  Geloof in de oordeelkundigheid van de bevolking is er (ook) niet – niet dat ik dat geloof wel heb trouwens, maar er zijn mensen die kunnen leren, die moed hebben en creatief zijn, of dit kunnen worden. In dat geval moet echter de ideologische of religieuze ballon eerst worden herkend en dan fluks doorgeprikt.

Leuk om op te merken is ook dat het ooit een verdienste was dat er scheiding van kerk en staat ontstond. Tegenwoordig is die splitsing zonder dat we het doorhadden verdwenen. De nieuwe kerk en staat zijn niet-twee, ze hangen immers dezelfde angstige – en dus dwangmatige – cijfer/winst/groei/geld/succes religie aan en bestaan uit types van ongeveer hetzelfde onnatuurlijke clubje.

En dus betalen de neo-priesters bakken smeergeld, in de vorm van gelegaliseerde belastingontduiking, aan grote bedrijven die enorme winsten maken, mensen onderbetalen, tegen elkaar opzetten en het milieu verzieken.

De kosten worden (bovendien) op de bevolking afgewenteld die door hen vertegenwoordigd zou moeten worden.

Nog zoiets: Het aantal baantjes telt, iedereen is bang dat ‘ze’ weggaan, dus doen we maar (braaf)mee in de race to the bottom. Religieuze lui zijn vaak zo schijterig en visieloos, right?

Niet de kwaliteit en inhoud van banen telt, noch de omstandigheden, de impact op het milieu of de sociale context, en of je ervan kan leven, nee: aantallen zijn heilig.

En de bevolking, religieus verzwakt als ze is door 30 jaar training, slikt het enthousiast (vooral zij die ‘het’ min of meer ‘maken’). Of ze wordt down, kwaad, onverschillig of nog zelfzuchtiger dan ze al was.

Wat leuk is, is dat deze neo-religie de mens ook wantrouwt, net als de christelijke geloofsovertuiging.

Mensen deugen niet, zijn per definitie zelfzuchtig en asociaal zeggen de Bijbels, dus moet je ze controleren, afrekenen, elke minuut laten verantwoorden, in de gaten houden, evalueren. Zoals de waard is, vertrouwt hij zijn gasten.

Het probleem hiermee is dat wanneer je mensen lang genoeg met wantrouwen tegemoet treedt, ze opjaagt, onderwaardeert, onderbetaalt, bestraft, voorliegt, valse beloften maakt en tegelijkertijd de ongelijkheid laat toenemen, de foute lui en bedrijven in wezen beloont, het uiteindelijk een selffulfilling prophecy wordt. Mensen gaan zich dan (inderdaad) vanzelf a-socialer gedragen.

Je oogst wat je zaait zal ik maar zeggen. En als je slecht voor je grond (land) zorgt wordt het niet veel.

Zucht. Haal even adem. (pauze 2 🙂

Ik heb dus niet veel op met partij politiek gestuurde besluiten. Er zit teveel blindheid, korte termijn gedoe, gelieg en gekonkel in. Heb ook niks met simplistische referenda – een ongeïnformeerd gemanipuleerd gelovig publiek ja of nee laten roepen, met alle gedoe van dien. Noch voel ik veel voor de kleuter-achtige roep om een ‘sterke leider’ – zodat niemand meer hoeft na te denken, want ‘de Messias’ regelt alles en weet ‘het’ beter. Waar dat toe leidt hebben we in de vorige eeuw al gezien in Rusland, China en Duitsland.

Ook heb ik zeker niks op met het overlaten aan zogenaamde scientistische experts (technocratie). Die lui staan te ver van het gewone leven af, hebben nooit vieze handen gehad (nooit echt gewerkt) en kijken hoofdzakelijk vanuit hun ivoren grootstedelijke torentjes vanachter hun pc’s, spreadsheets en algoritmen naar statistieken. Ze zien echter geen samenhang, geen mensen, dieren, bomen, rivieren. Enkel zogenaamd objectieve a-politieke zuiver wetenschappelijke waardevrije cijfers. Hahaha! Dat zoiets zou kunnen bestaan is reeds deel van de bestaande neo-religie, en de meeste ‘stemmers’ zijn inmiddels danig overtuigd zoals het goede gelovigen betaamd. Ze horen namelijkvanaf midden jaren tachtig al hetzelfde, en derhalve kan bijna niemand meer anders denken dan in termen van boekhoud programma’s en/of staafdiagrammen. Zodra je cijfertjes laat zien denkt iedereen dat het wetenschappelijk verantwoord is en vrij van ideologische kleuring.

Dus dat is het m.i. allemaal niet. Ouwe koek, meer van hetzelfde, hol, plat, eenzijdig en gevaarlijk bovendien.

Maar wat als je bijvoorbeeld een echt representatieve groep serieus en grondig zou informeren over een onderwerp, van allerlei kanten dus van kennis zou voorzien en ze dan ruim de tijd geeft samen te overleggen om tot een besluit te komen? Bijvoorbeeld een weekend lang kennis opdoen, het vervolgens bespreken onder leiding van moderators – die het proces in de gaten houden, zodat niemand alle ruimte claimt. Eventueel nog een weekend of een dag om tot een gewogen besluit te komen.

Daar komen verassend andere dingen uit. Dan gaan mensen anders denken, samen om te beginnen, en niet zoals bij referenda of verkiezingen elk voor zijn of haar eigen belang, gestuurd door politieke praatjes en propaganda, met enkel een simplistische binaire ‘keuze’.

Het is reeds geprobeerd. Ik heb het niet bedacht, zo slim ben ik niet. Het heet ‘deliberative poll’. En ik heb het hierboven maar heel summier of krakkemikkig uitgelegd.                       (Zie bijvoorbeeld Paul Verhaeghe’s ‘Autoriteit’ voor meer details.)

(Verhaeghe zegt dat zo’n benadering in Texas (nota bene!) leidde tot een enorme verduurzaming van de energievoorziening door de aanleg van een enorm windpark, wie had dat gedacht!? De mensen wilden hun leefomgeving schoner en gezonder hebben, en een betere verdeling van opbrengsten. Vanuit het ieder voor zich gedoe was dit nooit gebeurd. En vanuit de standaard binaire Amerikaanse politiek ook niet.)

Nadeel van het overlaten aan een goed geïnformeerde representatieve groep burgers is natuurlijk dat de huidige priesters, eh sorry, politici dan (in elk geval gedeeltelijk) hun macht kwijtraken. Dat willen ze natuurlijk niet. Ook hier niks nieuws onder de zon.

Belangrijk is dat het zand uit de ogen gaat en we opnieuw van ons geloof vallen. Dat we stoppen te geloven dat het niet anders kan. Dat geloof brengt immers het risico op onverschilligheid, apathie, depressiviteit, blind egoïsme, frustratie en meer van dat leuks met zich mee.

In tegenstelling tot de bijna giftige populistische leuzen waar iedereen in gelooft is er niks vrij (noch gratis) aan de ‘vrije’ markt! (En is deze ook niet vrijelijk ontstaan maar door politiek ingrijpen, machtsgrepen en sturing gecreëerd (zie o.a. Achterhuis).
Het oog openen, de geest wakker schudden, dingen verkennen, wat kennis op doen en dan: start iets op of neem ergens aan deel! Wees deel van de verandering, vernieuwing!

‘Deliberative polls’*  zijn dus slechts een voorbeeld. Er schijnen meer alternatieven te zijn. Onderzoek dat eens echt, wijs het niet af op basis van enkel mijn tekstje waarin het hierboven, zoals gezegd, slechts summier word vermeldt.

Ook Buurtzorg ging je bijvoorbeeld voor. Gestart door een balende verzorger is er een horizontale organisatie ontstaan waar reeds duizenden prettig en met aandacht en tijd voor het eigenlijke werk bezig zijn. Weg met overbodige protocollen en de overload aan managers, weg met die middeleeuwse top-down pyramide hiërarchie. En bij synthesizer bouwer Moog bezitten bijvoorbeeld de werknemers alle aandelen, het bedrijf is dus van henzelf, en dat werkt uitstekend op alle vlakken.

Als we ons niet voor kunnen stellen dat zoiets werkt, kunnen we zien hoe diep deze religie ons al te pakken heeft! Het sluit onze geest, vernietigt het vrijedenken en de creativiteit.

Het Broodfonds (een ander voorbeeld) zorgt dat zzp-ers onderling een betaalbare op solidariteit gebaseerde arbeidongeschikheidsverzekering kunnen verkrijgen. We zijn er lid van, werkt uitstekend en er zit geen verzekeraar tussen die er een BMW van gaat rijden. Alle centen worden ingelegd en gebruikt voor slechts één doel: de verzekering van inkomen bij ziekte of ongeval. Geen kantoren nodig, geen managers, geen overhead. Paar vergaderingetjes per jaar en een feestje, that’s it! Gaat prima, er zijn er al een paar honderd opgezet, want het max. per broodfonds is 50 personen, zo blijft het menselijk en overzichtelijk. De functies van voorzitter en penningmeester rouleren, dus ongezonde macht structuren zijn er ook niet. Tof.

Overzichtelijke groepen mensen die samen – en meervoudig geïnformeerd – voor een taak staan weten vaak heel goed hoe dat zo menselijk en economisch en eerlijk mogelijk kan gebeuren. Ik bedoel hier met economisch: praktisch, zonder verspilling, duurzaam, plezierig, samenhangend. Vandaar dat ze vaak in cellen van niet te grote groepen mensen werken, zodat het menselijk, persoonlijk blijft. Groeit het bedrijf, dan worden niet de cellen vergroot, maar een nieuwe cel of unit gestart. Slim! Sluit aan bij ons apenbrein die het beste werkt met groepen tot maximaal zo’n 140 mensen.

Er zijn reeds diverse (kleine, middelgrote en grote) organisaties en bedrijven die zo te werk gaan. En met plezier en succes (ook financieel bedoel ik, want daar gaat het om right 🙂 Uiteraard zullen er her en der ook wat uitdagingen zijn en/of opstartziekten, maar dat is geen reden het van de hand te wijzen. Integendeel, dat is reden van anderen te leren en te improviseren en verbeteren waar nodig.

Bottom line is dat mensen meer werkplezier ervaren als ze echt samen (ergens aan of voor) werken en dus ook samen eerlijk(er)delen in de verantwoordelijkheden en opbrengsten. Dan blijkt er (hoe gek!) minder stress, minder ziekte verzuim, minder diefstal, sabotage, corruptie en gepest en meer productiviteit en creativiteit dan in opgejaagde cijfer-gestuurde (en in wezen dus) wantrouwige ‘target/managers’ top-down organisaties. Het werkt dus op alle fronten beter, inclusief op het gebied van de heilige winst!

Daarom zeg ik: lees, leer, onderzoek, en neem dan het initiatief, alleen of samen met anderen. Boze mensen die enkel over andere mensen of ‘het systeem’ klagen, of zeuren over losse gebeurtenissen, daar hebben we niet veel aan. Blijf niet onmachtig want dat ben je niet. Gebruik je hersens! Daar zijn ze voor. Dingen gebeuren door diepere achtergrond bewegingen, door de huidige ‘religie’ dus bijvoorbeeld met zijn enorme ont-aarding en verwoestende scheiding tussen ‘mens’ en ‘aarde/natuur’ (zie b.v. Manschot & Latour).

Door het te doorzien wordt een opening gemaakt, kan het nieuwe, het onbekende binnenkomen. Een nieuw idee, en frisse benadering, een creatievere oplossing, een heilzamer perspectief.

Naar mijn smaak zouden echte volwassenen meer kunnen (samen)doen, initiatieven starten vanuit een andere benadering dan het oude denken. Het gebeurt dus al! Cool.

Ik spreek zo vaak mensen die op hun school, werk, in de zorg enzovoorts dingen zien, eronder lijden, het anders zouden willen organiseren. En soms denk ik dan: well: do it! Doe het anders, beter, het kan!

Een echt mens is toch niet bang voor verandering, de nek uit steken, dingen aankaarten, iets opstarten, iets nieuws doen, oude ideeën laten varen en nieuwe binnenlaten, of laten zien dat het anders kan, toch? Of ben ik nog weirder dan al wel eens beweerd wordt?

Ik paste ook niet in ‘het systeem’ (zelfs niet in het spirituele systeem hihi), dus ging ik maar mijn eigen weg. En ontmoette al snel een hoop (h)eerlijke mensen die wilden assisteren, helpen, meedenken, organiseren, ondersteunen enzovoorts. Kan jij toch ook?

Kus

Tekst: Hans Laurentius augustus 2018

Zie eventueel ook mijn eerdere artikel ‘samenleving…’

* deliberative polling is ontwikkeld door prof. James Fishkin – meer te vinden op internet

Meer erover en aansluitende zaken o.a. in

Paul Verhaeghe: ‘Identiteit’ & ‘Autoriteit’
Joris Luyendijk: ‘Dit kan niet waar zijn – onder bankiers’ & ‘Kunnen we praten?’
Hans Achterhuis : ‘De utopie van de vrije markt’
David van Reybrouck: ‘Tegen verkiezingen’
Henk Manschot – ‘Blijf de aarde trouw – een pleidooi voor een nietzscheaanse terrasofie’
Dirk de Wachter: ‘Borderline times – het einde van de normaliteit’
Sanne Blauw – ‘Het best verkochte boek ooit* (*met deze naam) – hoe cijfers ons leiden, verleiden en misleiden’
John Gray: ‘De stilte van dieren – over de vooruitgang en andere moderne mythen’
Johan Norberg: ‘Vooruitgang – 10 redenen om naar de toekomst uit te kijken’
Yuval Noah Harari: ‘Sapiens’ en ‘Homo Deus’
Michel Houellebecq: ‘Elementaire deeltjes’, ‘Mogelijkheid van een eiland’ & ‘De wereld als markt en strijd’
Friedrich Nietzsche: ‘De Antichrist’, ‘Oneigentijdse beschouwingen’ & ‘Aldus sprak Zarathoestra’
Henk Manschot – ‘Blijf de aarde trouw – een pleidooi voor een nietzscheaanse terrasofie’
Karl Jaspers – ‘Nietzsche en het Christendom’
Rudiger Safranski: ‘Nietzsche – Een biografie van zijn denken’,  & ‘Goethe – Kunstwerk van het leven’
Erich Fromm – ‘Een kwestie van hebben of zijn’
Rutger Bregman: ‘Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers’
Ton Lemaire: ‘De val van Prometheus – over de keerzijden van de vooruitgang’
Peter Sloterdijk: ‘Het kristalpaleis – een filosofie van de globalisering’
Bruno Latour – ‘Oog in oog met Gaia – acht lezingen over het nieuwe Klimaat Regime’
Naomi Klein – ‘No time / verander nu, voor het klimaat alles verandert’
Michael Young: ‘The Rise Of The Meritocracy’ (1958!)
Aldous Huxley: ‘Brave New World’ (1932!!)